توربولانس یا چاله هوایی یکی از پدیده‌های طبیعی و گریزناپذیر در پروازهای هوایی است که به واسطه تغییرات ناگهانی در جریان هوا رخ می‌دهد. این موضوع که گاهی باعث نگرانی مسافران میشود، در واقع بخشی معمول از تجربه پرواز است و هواپیماها برای مقابله با آن طراحی شده‌اند.
درک بهتر از دلایل، انواع، و نحوه مدیریت توربولانس می‌تواند به کاهش اضطراب مسافران کمک کند و امنیت پرواز را بیش از پیش تضمین کند. در این مقاله به بررسی جامع این پدیده، تأثیرات آن و راهکارهای مدیریت آن خواهیم پرداخت.
توربولانس یا چاله هوایی چیست؟
یکی از غیرقابل پیش بینی ترین و حتی در برخی موارد خطرناک ترین پدیده های آب و هوایی در پرواز برای خلبانان تلاطم یا توربولانس (turbulence) نام دارد.
این پدیده اهمیت بسیار بالایی برای خلبانان در طول پرواز دارد و خلبانان باید آمادگی کامل برای مواجه شدن با این رخداد طبیعی را به صورت کامل و از پیش داشته باشند تا بتوانند در مواقع مواجه شدن با آن بهترین و سریع ترین عملکرد خود را به جا بیاورند.
تلاطم یا توربولانس به نوعی حرکت نامنظم و ناگهانی جریان هوا گفته می شود. جریان های بالا و پایین ناشی از حرکت نامنظم جو و جریان هوا می تواند باعث تکان های ریز و یا شدید هواپیما در آسمان باشد که گاهی ممکن است شدت بالای این تکان ها باعث ترسیدن مسافران شود.
علت تکان های شدید هواپیما یا توربولانس چیست؟
هوایی که باعث تشکیل و ایجاد جو اتمسفر می شود دائما در حال حرکت است و هواپیما از این حرکت جو بهره می برد تا بتواند پرواز کند. برای پرواز پایدار هواپیما، جریان هوای عبوری از روی و زیر بالها باید به صورت یک دست و منظم باشند اما با این حال برخی از تغییرات آب و هوایی می تواند باعث ایجاد اختلال و بی نظمی در جریان هوا باشد و در نتیجه یک سری حفره های هوایی را به وجود بیاورد که باعث ایجاد چاله هوایی شود.
عوامل دیگری نیز موجب تلاطم های هوایی می شوند که سبب تقسیم بندی این پدیده به انواع دیگری از جمله تلاطم هوای صاف، تلاطم وارونگی دما، تلاطم مکانیکی و غیره میشود.
آیا توربولانس خطرناک است؟
توربولانس یا به اصطلاح چاله هوایی هیچگاه نمی تواند باعث سقوط هواپیما یا حادثه ی آن بشود اما می تواند به آسانی در بین مسافران پرواز ترس و وحشت ایجاد کند. امروزه تمامی هواپیماهای مسافربری به گونه ای طراحی شده اند که بتوانند از تمامی توربولانس ها جان سالم به در ببرند.
در واقع ساختار بدنه ی هواپیما و استحکام آن به گونه ای ایجاد شده است که توربولانس ها نمی توانند تاثیر خطرآفرینی بر روی آن ها بگذارند هرچند که ممکن است برخی از این توربولانس ها بسیار خطرناک به نظر برسند اما تمامی خلبانان برای رویارویی و برخورد با این پدیده های هوایی به صورت کامل آموزش خواهند دید.
هنگام چاله هوایی باید چه کاری انجام دهیم؟
همانطور که پیشتر اشاره کردیم، این پدیده هوایی حاصل تغییرات آب و هوایی و حرکت جو در فضای اتمسفر بوده و در اغلب پرواز ها اتفاق می افتد. اما با توجه به پیشرفت روز به روز علم و تکنولوژی امروزه ساختار هواپیماها می توانند امنیت ما را در مقابل این تلاطم های هوایی ضمانت کنند.
در نتیجه مسافران می توانند در زمان مواجه شدن با این پدیده در حین پرواز کمربندهای ایمنی خود را بسته و تا پایان آن با توجه به سخن مهماندار هواپیما آرامش خود را حفظ کنند.
طبیعی است که در حین برخورد هواپیما با این تلاطم ها احساس ناخوشایندی در مسافران به وجود آید اما این لرزش ها در حین پرواز یک امر کاملا طبیعی و عادی تلقی می شود.
انواع چاله هوایی
تلاطم های هوایی انواع بسیاری دارند اما در این مقاله می توانیم به چند عدد از مهمترین های آن ها اشاره کنیم:
- چاله هوایی هوای صاف (Clear Air Turbulence)
- چاله هوایی جبهه ای (frontal turbulence)
- چاله هوایی مکانیکی (mechanical turbulence)
- چاله هوایی موج کوهستان (mountain wave turbulence)
- چاله هوایی حرارتی یا همرفتی Thermal Turbulence (Convective))
- چاله هوایی ناشی از رعدو برق (thunderstorm turbulence)
- چاله هوایی ناشی از جریان جتی (jet stream turbulence)
چاله هوایی ناشی از جریان جتی
جت استریم ها جز قوی ترین و مهم ترین بادهای موجود در فضای اتمسفر می باشند که به صورت یک جریان باریکی از هوا هستند. در واقع جریان جتی به شکل موجی از نوار باریک در اطراف نیمکره شمالی و جنوبی زمین در حال حرکت است. این پدیده در اثر ترکیب دوران کره‌ی زمین به دور محور خود و گرمای جو که توسط خورشید ایجاد میشود شکل می گیرد.
چاله هوایی جریان جتی توسط بادهای افقی که در سطح بالای اتمسفر وجود دارند به وجود می آید که به طور بالقوه منجر به تغییرات ناگهانی و غیر منتظره در جو می شود.
توربولانس ناشی از کوه ها
توربولانس ناشی از کوه ها زمانی اتفاق می‌افتد که بادهای قوی از روی رشته‌کوه ها عبور میکنند و باعث اختلال در هوا می‌شوند. هنگامی که این بادها با خط الراس رشته کوه برخورد می کنند، چیزی را ایجاد می کنند که به آن امواج کوه می گویند. این امواج از تعامل بین هوای ناپایدار در سمت باد و هوای پایدار در سمت خشک کوه ها حاصل می شود.
هنگامی که جریان سرعت باد به سمت بالا حرکت می کند، امواجی را تولید می کند که منجر به تلاطم قابل توجهی می شود از این رو پایداری هوا بر شدت تلاطم تاثیر می گذارد.
چاله هوایی ناشی از گرما
چاله هوایی ناشی از گرما یا به اصطلاح همرفتی نوع دیگری از انواع توربولانس ها می باشد که همه ی خلبانان در طول پرواز با آن مواجه می شوند و یکی از رایج ترین انواع تلاطم ها است.
این نوع از پدیده‌ی هوایی به حرکات اغتشاشی عمودی هوا در اثر گرمایش ناهموار سطح زمین اشاره دارد. گرمای نا هموار سطح زمین موجب افزایش و نزول هوا می شود و در نتیجه جریان های بالا و پایین بسیار قوی ایجاد می شوند.
خلبانانی که در ارتفاعات بسیار بالا پرواز میکنند کمتر با این نوع از تلاطم مواجه می شوند.
توربولانس ناشی از جبهه های هوایی
زمانی که دو توده ی هوای مخالف با یکدیگر برخورد می کنند، یک محدوده با فشار متفاوت به وجود می آورد که موجب تشکیل تلاطم جبهه ای می شود. هوای گرم به دلیل سبک بودن صعود کرده و هوای سرد سنگین نزول می کند و بین این توده های هوای گرم و سرد یک اصطکاک به وجود می آید که موجب به وجود آمدن تلاطم جبهه ای می شود.
چاله هوایی ناشی از ابر های کومولونیمبوس
زمانی که ابر های کومولونیمبوس را در آسمان مشاهده می کنیم به این معنی است که جوی ناپایدار داریم و این ابر ها می توانند همراه با رعده و برق، طوفان، رگبار و دیگر پدیده های نامطلوب جوی برای پرواز باشند.
این ابر ها در داخل و زیر خود جریاناتی چرخشی از هوا را دارند که در صورت عبور از میان این جریانات، هواپیما دچار تکان های متوسط تا بسیار شدید خواهد شد که اصطلاحا این تلاطم های جوی را توربولانس می نامیم. این ابر ها می توانند در رادار هواشناسی هواپیما دیده شوند و به علت خطر بسیار زیادی که دارند از آن ها در هوانوردی با نام see and avoid cloud یاد می شود.
نتیجه گیری و سوالات متداول درمورد توربولانس
به طور کلی پدیده‌ی جوی توربولانس یا تلاطم های هوایی یک رویداد طبیعی آب و هوایی می باشد که ممکن است در تمامی پرواز ها با شدت کم یا زیاد و انواع متفاوت پدید آید. این رویداد آب و هوایی بیشتر در اثر تغییرات جوی و فشار در اتمسفر شکل می گیرد اما نمی تواند خطری برای هواپیما و مسافرین در طول پرواز داشته باشد.
ممکن است در طول پرواز شما تکان های ریز یا شدیدی را در هواپیما احساس کنید که موجب ایجاد حس ترس در وجود شما بشود اما اکنون با مطالعه این مقاله و افزایش اطلاعاتتان آگاه هستید که این تکان ها بسیار طبیعی بوده و در صورت برخورد شما با آن ها هیچ خطری شما را تهدید نخواهد کرد. بهترین کاری که می توانید در صورت برخورد با این پدیده طبیعی انجام دهید حفظ کردن آرامش خود در صورت بروز آن و نشستن بر روی صندلی تان و بستن کمربند ایمنی است. امیدواریم این مقاله از تهران اویتور برای شما کاربردی و مفید بوده باشد.
آیا توربولانس موجب سقوط هواپیما می شود؟
امروزه با توجه به ساختار هواپیماها و استحکام آن ها پدیده توربولانس یا چاله هوایی نمی تواند موجب آسیب و سقوط هواپیما باشد و این وسیله های پرنده غول پیکر با استفاده از بهترین متریال و تکنولوژی پیشرفته می توانند در مقابل این پدیده جوی مقاوم باشند.
بهترین اقدام در زمان برخورد با توربولانس چیست؟
بهترین اقدام برای مسافرین پرواز حفظ آرامش خود و بستن کمربند در طول برخورد هواپیما با آن می باشد.شما با آگاهی بیشتر در مورد این رویداد جوی و اعتماد به خلبانان پرواز خود این اطمینان را حاصل می کنید که خطری شما و عزیزانتان را تهدید می کند و تنها با حفظ آرامش خود می توانید از این تلاطم های هوایی به سادگی عبور کنید.
