به صورت کلی هرچه که از سطح زمین به سمت بالا حرکت می کنیم به علت کاهش فشار چگالی هوا کم شده و میزان اکسیژن کاهش می یابد. برای پرواز در ارتفاعات بالا نیاز به استفاده از ماسک اکسیژن داریم چرا که در این ارتفاعات به علت کمبود اکسیژن بدن انسان قادر به فعالیت نخواهد بود. برای راحتی مسافران هواپیما های بزرگ مسافربری و تجاری دارای سیستمی می باشند که می تواند با فشرده سازی هوا میزان غلظت اکسیژن را به حدی برساند که مسافران و خدمه پرواز بتوانند بدون ماسک اکسیژن به راحتی فعالیت نمایند.
حال اگر بخواهیم بدون ماسک اکسیژن در ارتفاعات بالای 10000 پا پرواز نماییم بدن ما دچار شرایط کمبود اکسیژن می گردد که اصطلاحا هیپوکسی یا Hypoxia نامیده می شود. کاهش اکسیژن محیط باعث می شود تا در هر بار تنفس میزان کمتری اکسیژن وارد جریان خون شود و سطح اکسیژن خون شروع به کاهش نماید هر چه ارتفاع پروازی و فعالیت بدنی بیشتر باشد این کاهش سریعتر و شدیدتر اتفاق خواهد افتاد به طوری که در ارتفاعات بالای 40000 پا زمان هوشیاری موثر به چند ثانیه خواهد رسید. در صورتی که در این چند ثانیه سطح اکسیژن به میزان مناسب خود باز نگردد هوشیاری تا حدی کاهش می یابد که فرد را بیهوش کرده و در مرحله بعدی وارد کما می کند.
در صورت ادامه روند به علت کمبود اکسیژن مورد نیاز در بافت ها و عدم توانایی فرآیند سلولی فرد دچار مرگ خواهد شد. هیپوکسی یا همان هایپوکسیا می تواند دلایل مختلفی داشته باشد و بر همین اساس هیپوکسمی به انواع مختلفی تقسیم می گردد. کاهش چگالی هوای اطراف و کاهش اکسیژن می تواند عملکرد تمامی ارگان های حیاتی بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و بدون حضور اکسیژن ادامه حیات امکان پذیر نخواهد بود.
انواع هیپوکسی چیست؟
هیپوکسی یا همان Hypoxia به چهار نوع تقسیم می گردد. اولین نوع هیپوکسی، Histotoxic Hypoxia است. در این نوع از هیپوکسی در حقیقت سلول ها توانایی خود را برای جذب اکسیژن از خون از دست می دهند و نمی توانند از اکسیژن موجود استفاده کنند. زمانی این نوع از هیپوکسی رخ می دهد که سلول ها به علت مسمومیت امکان دریافت و استفاده از اکسیژن را ندارد. علت این مسمومیت ها می تواند متفاوت باشد یکی از مثال هایی که می توان در این باره بیان کرد مسمومیت با سیانید است. در این وضعیت سلول ها امکان دریافت اکسیژن و استفاده از آن را ندارند بنابر این دچار کاهش فعالیت و تنفس سلولی می شوند و در نهایت این کاهش عملکرد باعث می شود تا عملکرد ارگان های مختلف در بدن کاهش یابد.
نوع دیگر هیپوکسی Hypoxic Hypoxia است در این نوع از هیپوکسی ظرفیت حمل اکسیژن توسط خون به علل مختلف می تواند کاهش پیدا کند و در این شرایط خون قابلیت انتقال و حمل کافی اکسیژن را ندارد. در این وضعیت ممکن است اکسیژن کافی در محیط وجود داشته باشد اما خون قادر به حمل کافی و مناسب اکسیژن نباشد. افرادی که دارای مشکلات خونی باشند در وضعیتی که اکسیژن محیط کاهش یابد سریعتر از افراد دیگر علائم کمبود اکسیژن را بروز می دهند. نوع دیگر هیپوکسی Hypoxic Hypoxia است که به علت کاهش فشار اکسیژن در محیط است. در این شرایط ارگان های مختلف بدن و سلول ها و خون به درستی عمل می کنند اما به علت عدم وجود اکسیژن سلول ها قادر به فعالیت نخواهند بود.
این نوع از هیپوکسی به علت افزایش ارتفاع رخ می دهد. با توجه به اینکه با افزایش ارتفاع فشار هوا کاهش می یابد میزان اکسیژن موجود در هوا نیز کاهش می یابد. عملکرد بخش های مختلف بدن به اکسیژن بسیار وابسته بوده و تغییرات اندک میزان اکسیژن می تواند بر عملکرد بدن موثر باشد. به محض کاهش فشار اکسیژن احساس سر درد شروع می شود و به همین ترتیب دیگر علائم ظاهر می شوند. اصلی ترین علامت هیپوکسی را می توان کمبودی عنوان کرد. کبودی در زیر ناخن ها و دور لب ها نشان دهنده نرسیدن اکسیژن به بافت ها است.
این نوع از هیپوکسی که به علت کمبود اکسیژن رخ می دهد برای خلبانان از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از خطراتی که با هیپوکسی همراه است. این است که علائم هیپوکسی در ارتفاعات پایین در صورتی که اکسیژن به ناگهان کاهش نیابد به آرامی صورت می گیرد و فردی که دچار هیپوکسی می شود اگر در روند این علائم دچار خطا شود ممکن است وارد شرایطی شود که دیگر نتواند آگاهانه تصمیم بگیرد.
نوع دیگری از هیپوکسی وجود دارد که از آن با عنوان Stagnant Hypoxia یاد می شود در این نوع از هیپوکسی جریان خون نمی تواند از طریق مویرگ ها به درستی خون رسانی کند در این جا مشکل از سلول ها و یا گلبول های قرمز برای دریافت یا حمل اکسیژن نیست بلکه در این شرایط جریانی که حامل اکسیژن کافی است امکان انتقال به بافت ها و بخش های مورد نظر را ندارد در این شرایط در حقیقت سیستم گردش خون و انتقال خون دچار اختلال شده است و به علل مختلفی می تواند این وضعیت رخ دهد. یکی از شرایطی که ممکن است در آتن این نوع از هیپوکسی رخ دهد شرایط پرواز است در هنگام پرواز به علت ایجاد فشار های مختلفی ممکن است عملکرد قلب تحت تاثیر قرار بگیرد که در این شرایط خون رسانی دچار مشکل شده و ممکن است کمبود اکسیژن رخ دهد.
تفاوت هیپوکسی و هیپوکسمی چیست؟
در هیپوکسی علت عدم وجود اکسیژن، کاهش میزان اکسیژن در محیط بوده و بدن به صورت کلی مشکلی در دریافت و انتقال و استفاده از اکسیژن ندارد ولی در هیپوکسمی عامل اصلی اختلال در روند اکسیژن رسانی خون است. در هیپوکسی اگر اکسیژن محیط نیز دچار کاهش شود علائم تشدید خواهند شد.
هیپوکسی در ارتفاعات
هرچه از سطح زمین به سمت بالا حرکت می کنیم و ارتفاع افزایش می یابد با افزایش ارتفاع میزان اکسیژن کاهش یافته و در صورتی که از ماسک اکسیژن استفاده نشود از ارتفاعی حدود 10000 پا به بالا برای ادامه روند پرواز به اکسیژن نیاز است. میزان اکسیژن مورد نظر با توجه به ارتفاع می تواند تنظیم گردد تا جایی که در ارتفاعات بالا میزان اکسیژن مورد نیاز به 100 درصد می رسد. نحوه ی کاهش فشار کابین یعنی این که این کاهش فشار و افت اکسیژن به صورت تدریجی باشد یا ناگهانی می تواند زمان هوشیاری موثر را تعیین نمایید.
همچنین میزان فعالیت بدنی در هر ارتفاع می تواند مدت زمان هوشیاری را تعیین نماید. این مدت زمان که از آن با نام Time of Useful Consciousness یاد می شود در حقیقت یک مدت زمان طلایی است که فرد می تواند در این زمان هوشیاری موثر داشته باشد در این زمان فرد باید ماسک اکسیژن را سریعا بر روی دهان و بینی خود قرار دهد و به صورت عادی تنفس نماید میزان اکسیژن مورد نیاز با توجه به ارتفاع پروازی تعیین می گردد.
در هواپیما های مسافربری به محض اینکه خلبان متوجه برهم خوردن فشار کابین و تغییر میزان اکسیژن می شود شروع به کاهش ارتفاع می کند تا زمان کاهش ارتفاع مسافران می توانند از اکسیژن موجود در سیستم ماسک اکسیژن استفاده نمایند تا به ارتفاعی برسند تا بتوانند بدون نیاز به ماسک تنفس کنند. مدت زمان هوشیاری به صورت یک جدول بیان می شود که در این جدول مدت زمان هوشیاری در هر ارتفاع با توجه به ناگهانی بودن یا تدریجی بودن کاهش فشار و همچنین با توجه به میزان فعالیت بدنی مشخص شده است.
علائم هیپوکسی چیست؟
هیپوکسی علائم مختلفی دارد که می توانند نشان دهنده کاهش میزان اکسیژن مورد نیاز در خون باشند. علائمی مانند سردرد، حالت تهوع، گیجی، تنفس سریع، ضربان قلب پایین، خستگی، عدم توانایی در تصمیم گیری منطقی، تعریق، ضعف عضلانی و غیره همگی از علائم هیپوکسی هستند. ممکن است همه ی این علائم در تمامی افراد ظاهر نشوند اما می توان مشخص ترین علامت آن را کبودی زیر ناخن ها و دوره لبها عنوان کرد.
روش های درمان هیپوکسی
همان طور که پیش تر هم اشاره کردیم علت به وجود آمدن هیپوکسی کمبود سطح اکسیژن در محیط یا داخل خون انسان می باشد و بهترین راه برای درمان این اختلال فراهم کردن اکسیژن کافی می باشد. مناسب ترین روش درمان هیپوکسی در طول پرواز استفاده از ماسک های اکسیژن به کار برده شده در هواپیما می باشد و شما با استفاده از این ماسک های اکسیژن می توانی میزان اکسیژن خون خود را افزایش دهید.
نتیجه گیری و سوالات متداول
در هنگام پرواز با توجه به افزایش ارتفاع و کاهش سطح فشار هوا در کابین هواپیما ، در صورتی که هواپیما به ارتفاعات بسیار بالاتری پرواز کند سطح اکسیژن محیط کاهش پیدا می کند.در نتیجه ممکن است افراد دچار هایپوکسی شوند و علائمی مانند سرگیجه،سردرد،حالت تهوع،تاری دید و تعریق را تجربه کنند
گاهی ممکن است این علائم به صورت بسیار آهسته و خاموش در بدن انسان به وجود آید به گونه ای که تشخیص به موقع آن و اقدام برای درمانش دشوار باشد.کمبود اکسیژن باعث ایجاد اختلال در تصمیم گیری شما شده و سطح آگاهی شمارا کاهش می دهد. بهترین راه برای مقابله با این مسئله استفاده به موقع و سریع از ماسک های اکسیژن در هواپیما می باشد. امیدواریم این مقاله از تهران اویتور برای شما مفید بوده باشد.
هیپوکسی چیست؟
زمانی که سطح اکسیژن محیط کاهش پیدا می کند،افراد دچار هیپوکسی می شوند که از علائم آن می توان به سردرد، حالت تهوع، گیجی، تنفس سریع، ضربان قلب پایین، خستگی، عدم توانایی در تصمیم گیری منطقی، تعریق، ضعف عضلانی و غیره اشاره کرد.
آیا هیپوکسی خطرناک است؟
در صورتی که به موقع سطح اکسیژن بدن شما تامین نشود می تواند موجب بیهوشی فرد و در برخی موارد رفتن فرد به کما بشود که در نوع خود می تواند خطرناک باشد.
کمترین ارتفاعی که در آن افراد دچار هیپوکسی می شوند چه قدر است؟
معمولا از ارتفاع 10 هزار پا به بالا ممکن است برخی از افراد دچار هیپوکسی شوند که معمولا در این ارتفاع بیشتر افراد میان سال یا کودکان در خطر این اختلال هستند.
