ابرهای کومولونیمبوس چیست و چگونه تشکیل میشود؟

پس از تبخیر آب و افزایش ارتفاع بخار آب در صورتی که این بخار سرد شود می تواند تبدیل به قطرات ریز آب یا یخ شود و ابر را تشکیل دهند. ابر ها را می توان بر اساس ارتفاع و یا مدل تشکیل آن ها طبقه بندی کرد. با توجه به وضعیت جو ابر ها می توانند به شکل های پر مانند، پوششی و یا جوششی تشکیل شوند که هر یک می توانند نشانگری از وضعیت هوای یک منطقه یا حتی پیش بینی هوای آن منطقه باشند.

ابرهایی که به صورت جوششی تشکیل میشوند نشان دهنده ناپیداری هستند و خود به شکل های مختلفی تقسیم بندی می گردند. این ابر ها که از آن ها با نام ابرهای کومولو شکل یاد می شود ابعاد و اشکال مختلفی دارند که برخی از آن ها برخلاف ظاهر زیبایی که دارند می توانند برای پرواز مخاطره آمیز باشند این ابر ها به علت نحوه تشکیل معمولا در ارتفاعات پایین یا میانه بیشتر دیده می شوند و شکل آنها مانند گل کلم است.

این ابرهای پنبه مانند می توانند تا چند صد متر ارتفاع عمودی داشته باشند و یا منطقه وسیعی را بپوشانند. وجود این ابر ها  نشان می دهد که هوای حال حاضر دارای فعالیت نسبتا شدیدی می باشد و ناپایدار است. این ناپایداری در جو می تواند به معنای وجود باد، تلاطم های جوی، بارش های مختلف و همچنین دید محیطی خوب در بین بارش ها باشد.

چگونه ابرهای کومولونیمبوس تشکیل می شوند؟

هنگامی که سطح زمین توسط تابش نور گرم می شود این گرما موجب می شود تا هوا در نزدیکی سطح گرم شود و به سمت بالا حرکت کند. در صورتی که این هوا دارای رطوبت باشد با افزایش آن فشار و دما کاهش می یابد وقتی که دما به نقطه شبنم برسد. بخار آب موجود در هوا شروع به متراکم شدن می کند و قطرات ریز آب را تشکیل می دهند.

در ارتفاعات بالا این قطرات می توانند به صورت یخ تشکیل شوند و پس از این که قطرات آب به یکدیگر متصل می شوند سنگین شده و به صورت باران به سمت زمین حرکت می کنند. ابرهای کمولوس می توانند در شکل ها و اندازه های مختلفی که همگی آنها برای پرواز ها خطرناک نیستند و فقط نوع خاصی از این ابر ها برای پرواز خطرناک است. نوعی از ابر کومولوس وجود دارد که از آن با نام کومولونیمبوس یاد می شود.

این گونه از ابر ها به اندازه ای برای پرواز ها اهمیت دارند که در گزارشات هواشناسی در صورت وجود ذکر می شوند. در گزارشات هواشناسی از اختصار انگلیسی این ابر که CB است استفاده می شود. وجود این ابر در آسمان می تواند نشان دهنده ناپایداری در جو باشد و همچنین این ابر می تواند همراه با بارش و تگرگ و طوفان همراه باشد.

ابرهای کومولونیمبوس در چه شرایطی به وجود می آیند؟

در شرایطی که رطوبت کافی وجود داشته باشد و جو ناپایدار باشد ابرهای جوششی می توانند تشکیل شوند این ابر ها که از آن ها با عنوان کومولونیبوس یاد می شوند می توانند در این شرایط تشکیل شوند. این ابر ها پس از تشکیل به شکل گل کلم های سفید رنگ و پنبه ای در آسمان ظاهر می شوند در صورتی که این ابر ها با طوفان همراه باشند رنگ آن ها خاکستری شده و دارای پدید های مختلف نامطلوب برای پرواز هستند.

یکی از این پدیده ها بارش باران های شدید و تگرگ است که می تواند با این ابر ها همراه باشد در شرایطی که این ابر ها همراه با تگرگ باشند قطعات یخ می توانند حتی برای پروازهایی که در چندین کیلومتر دورتر از این ابر ها پرواز می کنند نیز خطرناک باشند. تکه های یخ پرتاب شده از این ابر ها در صورتی که بزرگ باشند حتی می توانند هنگام برخورد با بدنه هواپیما آسیب شدیدی به بدنه و تجهیزات مختلف هواپیما وارد نمایند.

دیگر پدیده ای که با این ابر ها همراهی میکند پدیده تلاطم جوی است. به علت وجود جریان های چرخشی در داخل و پایین این ابر ها، هوای داخل و زیر این ابر ها دارای تلاطم خواهد بود. اگر هواپیمایی از داخل یا زیر ابر ها عبور نماید ممکن است تلاطم هایی را تجربه کند که شدت این تکان های هوایی می تواند از متوسط تا شدید نسبت به اندازه ی ابر و فعالیت پدیده های همراه آن متغیر باشد.

تکان های هوایی به صورت طبیعی برای خود هواپیما خطرناک نیستند چرا که در هنگام طراحی هواپیما شبیه سازی پرواز هواپیما در شرایط مختلف و در بدترین هوا های ممکن بررسی می گردد تا از نظر مقاومت بدنه و دیگر بخش های مختلف هواپیما بتواند استحکام خود را در این شرایط حفظ نماید. اما پرواز در شرایطی که جوی متلاطم داشته باشیم در صورتی که مسافران دستورالعمل های ایمنی را رعایت نکنند می تواند مخاطره آمیز باشد. تکان های شدید هوایی باعث می شود تا مسافران به شدت با بخش های مختلف داخل کابین هواپیما برخورد کنند و آسیب هایی شدیدی ببینند. شدت این آسیب ها گاهی حتی می تواند باعث مرگ مسافران گردد.

دیگر پدیده ای که با این ابر ها می تواند همراه گردد رعد و برق است. وجود رعد و برق نیز برای پرواز خطری ندارد چرا که سیستم هایی در هواپیما وجود دارند که می توانند جلوی آسیب های ناشی از این پدیده را بگیرند اما گاهی نیز به علت برخورد رعد و برق با بخش های حساس هواپیما ممکن است سیستم های مربوطه دچار آسیب شوند این آسیب برای مسافران نبوده و شامل بخش های مختلف هواپیما می گردد البته وجود تکان های هوایی همراه رعد و برق  و عبور از میان آن ها می تواند مسافران را دچار وحشت نماید.

در هواپیما های مسافربری بر اساس قوانین بین المللی باید سیستمی باشد که وجود پدیده های جوی نامطلوب را به خلبان اطلاع دهد این سیستم در هواپیما شامل یک رادار و نشانگر های مخصوص می شود که می توانند پدیده هایی که ممکن است برای هواپیما خطرناک باشند را بر روی صفحه نمایشگر برای خلبان نمایش دهد. گاهی به علت محدودیت در تغییر مسیر خلبان ناچار است بخشی از مسیر را از نزدیک این پدیده های جوی انجام دهد که ممکن است در این مدت مسافران تکان های شدیدی را احساس نمایند.

خلبان طبق تصمیم گیری خود قبل از رسیدن به محل تکان های هوایی به مسافران اطلاع می دهد تا کمربند های خود را ببندند و چراغ مربوط به کمربند در کابین مسافران بالای سر هر مسافر روشن خواهد شد. همچنین معمولا خلبانان در این شرایط با مسافران صحبت می کنند تا آرامش خود را در این بخش از پرواز حفظ نمایند. بارش های شدیدی که با این ابر می توانند همراه شوند نیز با کاهش دید می توانند شرایط را برای پرواز دشوار نمایند.

نقش ابرهای کومولوس در وضعیت آب و هوا

وجود این ابر ها در آسمان می توانند اطلاعات بسیاری را برای هواشناسان داشته باشد. در اداره هواشناسی اطلاعات دریافت شده توسط نقشه های ماهواره ای و همچنین اطلاعات دستگاه های مختلف هواشناسی و حسگر ها، تحلیل و بررسی می شوند وجود ابرهای کومولونیمبوس نشان می دهد که جوی ناپایدار خواهیم داشت و همچنین اطلاعات دیگری مانند داده های بارش، جهت باد و دما می توانند پیش بینی هوای چند ساعت آینده را ارائه دهند.

این داده ها پس از جمع آوری و تحلیل توسط کارشناسان می توانند اطلاعات بسیار خوبی را در اختیار ما قرار دهند. این اطلاعات پس از تایید توسط اداره هواشناسی از طریق گزارش های مختلف هواشناسی در اختیار هوانوردان قرار می گیرد. این اطلاعات برای هوای حال حاضر با عنوان گزارش هوای حال حاضر فرودگاه یا همان METAR در اختیار خلبانان قرار می گیرد در این گزارش برای تسهیل در روند و کوتاه سازی گزارش، با اختصارات و کد های استاندارد این اطلاعات به خلبانان مخابره می شود.

به صورتی که می توان اطلاعات مورد نیاز برای پرواز یک هواپیما را تنها در تعدادی کلمه و عدد خلاصه کرد و از راه های مختلف آن را در اختیار خلبان قرار داد. حضور ابرهای CB در ارتفاعات مختلف به همراه نوع بارش و داده های دیگر کارشناسان هواشناسی را برای تحلیل هوای حاضر و پیش بینی وضعیت هوا راهنمایی می کند.

نتیجه گیری

به صورت کلی می توان بیان کرد که ابرهای کومولونیمبوس نوعی از ابرهای کومولی شکل هستند که می توانند در ارتفاعات و مناطق مختلف آب و هوایی دیده شوند. وجود این ابر ها اطلاعات بسیار خوبی از هوای حال حاضر آن منطقه و همچنین هوای چند ساعت آینده در اختیار هواشناسان قرار می دهد. با در اختیار داشتن این اطلاعات توسط خلبانان، آن ها می توانند بهترین مسیر پروازی را انتخاب نمایند. این ابر ها که از آن ها در گزارشات هواشناسی با نام CB یاد می شود می توانند دارای بارش هایی رگباری و شدید باشند که معمولا این نوع از بارش ها کوتاه مدت بوده و شدت بسیار زیاد خواهد بود. امیدواریم این مقاله از تهران اویتور برای شما مفید بوده باشد.