خلبانی یکی از شغل‌های مهم و حساس در جامعه می‌باشد که به دلیل ماهیت خاص و متفاوت خود، در بین افراد جامعه محبوبیت خاص خود را دارد. اما سوال مهم اینجاست که شغل خلبانی و کار اصلی خلبان چیست؟
شاید بشود این سوال را از جوانب مختلف بررسی کرده و به مفاهیم و موارد مختلفی رسید. یکی از مهمترین نکته های مهم خلبانی بحث آموزش تکنیکال و آموزش فنی یک خلبان است که میتواند با تسلط به موارد فنی ارتباط لازم برای کنترل هواپیما در محیط‌های مختلف دانست.
اما کار خلبانی در اینجا خلاصه نمی‌شود و به جنبه‌های مختلفی از این شغل می‌توان اشاره کرد. خلبانی به علت مدیریت زمان دقیق و همچنین استفاده ابزاری از نکات مختلف و منابع مختلف دارای حساسیت بالایی می‌باشد و یک خلبان باید بتواند در مواقع لازم، با استفاده از امکانات و اختیارات قانونی و فنی بتواند عملیات پرواز را در سلامت و ایمنی کامل به انجام برساند. آگاهی نسبت به دانش پرواز و اینکه یک هواپیما چگونه در هوا غوطه ور باقی می‌ماند از جمله مباحث و موارد اولیه‌ای است که یک خلبان باید بداند. با تسلط کامل بر این مبحث، خلبان باید بتواند هدایت خوب و ایمنی برای هواپیما داشته باشد.
محیط پروازی یا مکانی که هواپیما در آن در حال پرواز می‌باشد نیز جزو موارد بسیار مهمی است که خلبان باید به آن اشراف کامل داشته باشد؛ چرا که هدایت هواپیما به مکانی که از لحاظ محیطی ناشناخته است، عقلاً و و قانوناً کار درستی نیست.
از آنجایی که حفظ سلامت ایمنی یک هواپیما از الزامات اصلی برای خلبان است؛ هدایت هواپیما در محیط‌های خطرناک به شدت برای هواپیماهای مسافربری و حتی هواپیماهای دیگر منع شده است. همچنین ارتباط با محیط بیرون هواپیما نیز از الزامات یک پرواز می‌باشد که خلبان نسبت به آن باید اشراف داشته باشد.
تعداد زیاد پروازهای موجود در دنیا باعث شده است که قوانین متعددی چه از لحاظ ازدیاد ترافیک‌های هوایی و چه از نظر بالا بردن ایمنی پروازها، وضع گردد. این امر باعث سهولت پروازها از لحاظ تعداد زیاد و ضریب بالای ایمنی شده است.
از این رو خلبان باید بتواند با مدیریتی جامع و استاندارد از همه قوانین وضع شده استفاده کرده و با توجه به شرایط و کارایی هواپیمایی و محیط‌های پروازی متفاوت بتواند عمل پرواز را از مبدا تا مقصد به صحیح‌ترین شکل ممکن انجام دهد و با ایمنی کامل مسافران را به مقصد برساند.
وظیفه اصلی خلبان چیست؟
وظیفه اصلی خلبان به عنوان یک مدیر این است که بتواند از همه موارد فوق به درستی استفاده و بدون زیاده‌روی و در زمان مناسب به صورت صحیح کارها را انجام و با کمترین خطای موجود ماموریت خود را به اتمام برساند.
مخصوصاً زمانی که پروازهای مسافری،آمبولانس‌های هوایی،امداد و نجات و ماموریت‌های آموزشی وجود دارد ، این کار باید به نحو احسنت انجام و نتیجه کار با دقت کامل پیگیری شود.
وظایف خلبان قبل از پرواز چیست؟
خلبان به عنوان کسی که وظیفه استفاده و به حرکت درآوردن هواپیما را دارد، از ابتدای شروع پرواز خود باید با دقت لازم موارد حیاتی و لازم را برای انجام و شروع پرواز بررسی نماید و در صورت مغایرت، اقدام به بررسی و مرتفع کردن آن موانع توسط عوامل و مسئولین مربوط داشته باشد. شرایط پروازی مسیر تا مقصد از جمله آب و هوا، عوارض زمینی، شرایط مقصد، سوخت مورد نیاز برای رسیدن به مقصد در زمان پرواز مناسب باید مورد بررسی قرار گیرد و در صورت مغایرت با مقادیر اصلی پرواز باید نسبت به مرتفع کردن آنها اقدام نماید.
خلبان از لحاظ فنی و تکنیکال باید هواپیما را بشناسد و کاملاً از لحاظ سلامت سیستمهای مختلف مورد نیاز در طول پرواز اطمینان کامل را حاصل نماید. در صورت وجود مشکل و آیتمی که ممکن است به سلامت پرواز صدمه بزند نسبت به برطرف کردن آن اقدام کند.
پس از بررسی‌های انجام شده و اعلام آمادگی کامل از طرف عوامل درگیر در طول پرواز و همچنین بررسی سلامت هواپیما و وسیله پرنده، اعلام آمادگی مسافرگیری توسط خلبان صورت میگیرد و هواپیما اقدام به مسافرگیری می‌نماید؛ این عمل حدود یک ساعت قبل از پرواز را شامل میشود.
وظایف خلبان در حین پرواز چیست؟
پس از اینکه کارهای پیش نیاز برای انجام پرواز به طور کامل انجام شد؛ هواپیما اقدام به پرواز می‌نماید و پرواز خود را شروع می‌کند. در طول پرواز توسط نظارت کامل خلبان بر هواپیما، همه سیستم‌ها به صورت دقیق و لحظه‌ای بررسی میشود؛ همچنین برای بالا بردن دقت و ایمنی پروازها از سیستمهای اتوماتیک در هواپیماها به کرات استفاده شده است.
مبنا و فلسفه استفاده از این سیستم‌ها به گونه‌ای است که بعد از ایجاد اشکال و موارد این چنینی خیلی سریع به اطلاع خلبان رسانده میشود و خلبان اقدام لازم را در این زمان انجام می‌دهد.
مراحل مختلف پرواز مثل تاکسی کردن، تیک آف کردن، رسیدن به ارتفاع مورد نظر، طی طریق در طول پرواز، کم کردن ارتفاع و در نهایت نشستن در فرودگاه مقصد جزو وظایفی است که خلبان به صورت مداوم در طول پرواز بررسی کرده و در صورت بروز مشکل فرایندهای استاندارد مصوب را انجام می‌دهد.
تطبیق شرایط بیرون هواپیما و شرایط مقررات بیرون و ترافیک‌های اطراف هواپیما با مسائل و شرایط داخل هواپیما و منطبق بودن بر مقررات و استانداردهای موجود، برای خلبان خط و مشی مشخص می‌کند که میتواند پرواز را با سلامت کامل به مقصد برساند.
در حقیقت می‌توان خلبان را در تمام مراحل پروازی به عنوان یک ناظر و مدیر در نظر گرفت. استفاده از سیستمهای خودکار کمک شایانی به عملکرد هواپیما و خلبان در جهت انجام پرواز ایمن را انجام داده است.
وظایف خلبان بعد از پرواز چیست؟
خلبان در طول پرواز و مراحل قبل از پرواز دقت لازم را در سلامت و حفظ شرایط موجود از لحاظ استانداردهای موجود در نظر دارد. بعد از پرواز نیز خلبان باید هواپیما را به حالت نرمال و به حالت قبل از پرواز درآورد و هواپیما را تحویل عوامل زمینی بدهد. البته در صورت وجود مشکل یا ایراد فنی این مورد باید به استحضار عوامل مهندسی رسانده شود و در صورتی که ایرادی وجود داشته باشد به آنها اعلام گردد.
معمولاً بعد از پرواز بررسی نهایی توسط خلبان انجام میشود و هواپیما به صورت کامل به عوامل زمینی تحویل داده میشود و در صورت بروز مشکل و مورد پیچیده این موضوع در مدارک مورد نظر ثبت و گزارش میشود.
در صورتی که در طول پرواز اتفاقی خارج از استانداردهای موجود بیفتد که نیاز به گزارشدهی و اعلان به عوامل مربوط باشد؛ این کار نیز توسط خلبان انجام میشود و به همه عوامل نسبت به اشکال به وجود آمده اطلاع رسانی میشود.
نتیجه‌گیری
با توجه به مطالب مطرح شده در بالا ما می‌توان خلبان را به عنوان یک مدیر اجرایی، مدیر بحران، مدیر حوادث غیرمترقبه و ناظر مقررات و اجرا کننده پرواز دانست. در صورت بروز مشکل و ایراد، خلبان به عنوان گزارش دهنده شرایط خارج شده از استاندارد است. همچنین در صورتی که ایراد و اشکال رایج و عرفی در هواپیما صورت بگیرد، این اشکال باید توسط خلبان مدیریت شود و طبق روندهای استاندارد به انجام برسد؛ اما در صورتی که هواپیما یا پرواز دچار اشکالی خارج از عرف و ایرادات رایج شود؛ رفع این ایراد ممکن است توسط ابتکار مدیریت و نوآوری خلبان به انجام برسد. در تمام این موارد نظارت و زمانبندی خلبان مهم است و باید با دقت کامل انجام شود تا هواپیما با سلامت کامل به زمین بنشیند.
آیا خلبان در تمام طول پرواز باید کنترل هواپیما را انجام دهد؟
با توجه به پیچیده بودن سیستمهای هواپیما و عملاً شلوغ بودن کاکپید هواپیما استفاده از سیستمهای اتوماتیک بسیار بهینهسازی شده و خلبان میتواند با دقت کامل از همه این موارد به خوبی استفاده کند. در حقیقت قسمت اعظم کنترل هواپیما و پرواز توسط سیستمهای اتومات انجام میشود و در پارهای از پرواز خلبان کنترل پرواز را به دست میگیرد.
آیا در شرایط اضطراری خلبان میتواند با توجه به سلیقه خود اقدام به انجام کاری کند؟
برای همه شرایط پرواز پیشبینیهای لازم انجام شده اما در مواقعی ممکن است حالتهای پیش بیاید که در کتابها برای آن پیشبینی صورت نگرفته پس خلبان میتواند با توجه به ابتکار تجربه و توانایی خود اقدام به کار لازم را داشته باشد.
